De vastgestelde doelen worden vertaald naar (ontwerp) uitgangspunten voor de bouwstenen, oplossingsrichtingen, alternatieven en het afweegkader. Met behulp van het afweegkader wordt in elke zeef een integraal afgewogen keuze gemaakt. Na elke zeef wordt de stand van zaken bepaald omtrent het behalen van de gestelde doelen en op basis daarvan wordt het ontwerp geoptimaliseerd. In deze Roadmap wordt dit ontwerpproces verdeeld in algemeen gebruikte cyclus van de volgende ontwerpstappen: doelen stellen – onderzoek doen – ontwerpen – score meten – integraal afwegen. Het Dashboard Duurzaam HWBP biedt ondersteuning bij het doorlopen van deze stappen en het vastleggen van onder andere ambities en doelstellingen.
- De vastgestelde ambities en doelen worden uitgewerkt tot uitgangspunten en richtlijnen voor het ontwerp. Voor ruimtelijke kwaliteit geldt dat er een “Gebiedsvisie”, “Inrichtingsvisie” of “Inpassingsvisie” kan worden opgesteld waarin onder andere de leidende principes wordt vertaald naar inrichtingsprincipes. Voor klimaat & energie en circulariteit kunnen op basis van vastgesteld ambities en doelen concrete duurzaamheidsuitgangspunten worden opgesteld, deze worden vastgelegd in de eerste versie van de duurzaamheidsrapportage. Daarna kunnen de leidende principes en concrete duurzaamheidsuitgangspunten vertaald worden naar technische uitgangspunten die bij een dijkversterking meestal expliciet worden vastgelegd in een Technische Uitgangspunten Notitie (TUN). Aan de hand hiervan start het ontwerpproces.
- Om duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit een plek te geven in de afweging naar het Voorkeursalternatief is het van belang om deze onderdeel te maken van het afwegingskader. Het is hierbij van belang dat de thema’s voldoende expliciet/meetbaar worden gemaakt om volwaardig meegenomen te worden in de afweging. Probeer dit bijvoorbeeld te doen door voor elk doel een afwegingscriterium op te nemen in het afweegkader.
- Om eventuele kansen tijdig te kennen en omgevingspartijen enthousiast te krijgen over duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit is het van belang om de omgeving tijdig te informeren over de gestelde doelen. Geslaagde voorbeeldprojecten elders in Nederland kunnen helpen inspiratie en enthousiasme te bewerkstelligen.
- Tijdens het ontwerpproces worden verschillende onderzoeken (gericht op duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit) uitgevoerd. Denk hierbij aan grondonderzoeken voor het toepassen van gebiedseigen grond, de mogelijkheden op het gebied van duurzame energie of onderzoek naar het voorkomen of minimaliseren van negatieve effecten.
- Op basis van de ontwerpuitgangspunten en de inrichtingsprincipes worden in de ontwerpsessies, de bouwstenen, oplossingsrichtingen en alternatieven ontwikkeld. Met de input uit de onderzoeken en de uitkomst van de afweging uit de zeef, wordt in stappen toegewerkt naar het Voorkeursalternatief. Doordat doelen vertaald zijn naar ontwerpuitgangspunten worden duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit een integraal onderdeel van het ontwerpproces. MKI, CO2 en stikstof berekeningen (toepassen DuboCalc en Aerius) kunnen worden gebruikt om het ontwerp te optimaliseren. Deze kunnen daarom worden benut als ontwerptools en niet alleen om aan het eind de effecten te rapporten. Daarbij is het van belang om inzichtelijk te maken welke onderdelen van het ontwerp veel impact hebben en of daar slimme oplossingen voor ontworpen kunnen worden. In het ontwerpproces gaat het vanuit duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit om het invullen en uitwerken van de volgende achtereenvolgende stappen: 1. Het voorkomen negatieve effecten. 2. De overblijvende negatieve effecten zoveel mogelijk mitigeren 3. De resterende delen compenseren Daarbij is het continu van belang welke kansen (op alle duurzaamheidsthema’s) er benut kunnen worden.
- Na het identificeren van bouwstenen en alternatieven wordt inzichtelijk gemaakt hoe deze op de doelen wordt gescoord. Door dit zo specifiek mogelijk te vergelijken kan duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit meegewogen worden in de integrale afweging van zeef 1 en 2. De verschillende beschikbare tools bieden de mogelijkheden om de score kwantitatief te maken waardoor ze volwaardig kunnen mee doen in de afweging.
- Met behulp van het afwegingskader worden de bouwstenen gezeefd tot kansrijke bouwstenen en daarna de alternatieven tot het Voorkeursalternatief.
- In het kader van de voorgangsbewaking wordt aanbevolen om bij iedere zeef een duurzaamheidrapportage te maken waarin wordt aangegeven in welke mate de ambities en doelen worden bereikt en welke mogelijkheden er zijn om dit bereik te vergroten. Deze rapportage kan onderdeel zijn van je rapportage over de uitkomst van het zeefproces of een losstaande rapportage zijn. De rapportage biedt mogelijkheden om de voortgang binnen het project te bespreken met de verschillende IPM-rolhouders. Ook kan deze rapportage met de opdrachtgever en met derden worden besproken. Door duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit op deze manier als onderdeel van kwaliteit op te nemen, wordt het in samenhang met kosten, risico’s en tijd, sturend in het project.