De aanleiding voor een Initiatieffase is in eerste instantie een waterveiligheidsopgave, die volgt uit de wettelijke beoordeling. Om te komen tot doelmatige projecten met maatschappelijke meerwaarde, die op draagvlak in de omgeving kunnen rekenen, is het belangrijk om in de initiatieffase inzicht te krijgen hoe de waterveiligheidsopgave zich verhoudt tot de gebiedscontext. De waterkeringen liggen vaak in karakteristieke en cultuurhistorisch waardevolle landschappen of gebieden waar de druk op de ruimte hoog is. Ook zijn er goede mogelijkheden om de dijkversterking te combineren met andere programma’s zoals PAGW, KRW, IRM.
In deze eerste stap van de Initiatieffase wordt het speelveld rondom het project in kaart gebracht. Het inventariseren van beleid, wet- en regelgeving, de kansen voor het verkleinen van de waterveiligheidsopgave en het inventariseren van de visie en leidende principes uit de Omgevingsagenda geeft een beeld van wat er kan en speelt rondom het project. Op dit moment is (nog) niet overal een Omgevingsagenda beschikbaar, maar vaak nog wel een Gebiedsagenda.
- Het raadplegen van Europese en landelijke wet- en regelgeving en het beleid van het eigen waterschap, de betrokken provincies en gemeenten geeft een beeld van de wettelijke en beleidsmatige kaders en ambities van de betrokken organisaties, waaronder de project overstijgende ambities op duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit.
- De omvang van de opgave is bepalend voor de impact op de omgeving. Een kleinere opgave leidt in het algemeen tot onder ander of minder materiaal- en energieverbruik en minder impact op aanwezige natuur- en landschapswaarden. Het minimaliseren van de opgave in een vroeg stadium, levert daarom grote winst op, op het gebied van duurzaamheid. Ook het monitoren van de dijk kan winst opleveren omdat de opgave kan worden afgestemd op de werkelijke sterkte van de dijk.
- Soms is, voorafgaand aan de Initiatieffase, een Omgevingsagenda opgesteld. De visie en leidende principes die hierin worden geformuleerd geven richting aan de scope en inpassing van het project