1.1 Oriëntatie speelveld
De aanleiding voor een Initiatieffase is in eerste instantie een waterveiligheidsopgave, die volgt uit de wettelijke beoordeling.
Om te komen tot doelmatige projecten met maatschappelijke meerwaarde, die op draagvlak in de omgeving kunnen rekenen, is het belangrijk om in de initiatieffase inzicht te krijgen hoe de waterveiligheidsopgave zich verhoudt tot de gebiedscontext.
De waterkeringen liggen vaak in karakteristieke en cultuurhistorisch waardevolle landschappen of gebieden waar de druk op de ruimte hoog is. Ook zijn er goede mogelijkheden om de dijkversterking te combineren met andere programma’s zoals PAGW, KRW, IRM.
In deze eerste stap van de Initiatieffase wordt het speelveld rondom het project in kaart gebracht. Het inventariseren van beleid, wet- en regelgeving, de kansen voor het verkleinen van de waterveiligheidsopgave en het inventariseren van de visie en leidende principes uit de Omgevingsagenda geeft een beeld van wat er kan en speelt rondom het project. Op dit moment is (nog) niet overal een Omgevingsagenda beschikbaar, maar vaak nog wel een Gebiedsagenda.
- AmbitiewebHet ambitieweb is een instrument om een ambitie uit te spreken op de onderwerpen van duurzaamheid zodat deze gedurende de vervolgfases ingevuld worden.
- Kaart gebiedsbiografieën - Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed 2021Deze online kaart van de RCE bundelt een groot aantal integrale landschapsstudies of gebiedsbeschrijvingen die als start kunnen dienen voor een project. Dit kan gebruikt worden bij het bepalen van de opgaven in een gebied ten aanzien van cultuurhistorie en erfgoed.
- Positionpaper Biodiversiteit - UVW 2020Standpunt van de Unie van Waterchappen ten aanzien van biodiversiteit en de rol die waterschappen op zich nemen om te zorgen voor robuustere natuur in Nederland. Dit is van belang bij het bepalen van de opgave en de scope van een dijkversterkingsproject.
- Routekaart schoon en emissieloos bouwen - SEBDeze website bundelt informatie op het gebied van Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB). De routekaart helpt de bouwsector verder op weg richting 2030, wanneer duurzaam bouwen de norm is. Ook helpt de website om een overzicht te krijgen van de mogelijkheden voor CO2-emissiereductie en om de eigen opdracht scherp te krijgen.
- Strategie Duurzaam opdrachtgeverschap waterschappen 2021-2030 - UVW 2021De strategie van de Unie van Waterschappen beschrijft de route om de ambities en doelstellingen voor 2030 te behalen ten aanzien van verschillende duurzaamheidsakkoorden. Het is van belang om het beleid van de UVW te spiegelen met de vastgestelde scope en ambities van het project, en met de uitvraag aan de markt.
- Strategie klimaatneutrale en circulaire infrastructuur - Duurzame InfraWebsite over klimaatneutrale en circulaire infrastructuur. Er zijn transitiepaden ontwikkeld met daarin de meest realistische route naar klimaatneutraliteit in 2030. Dit maakt het beleid inzichtelijk waardoor de maatschappelijke opgave duidelijker wordt.
- Leven met Water kaarten - Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed 2024Diverse kaartlagen geven dijken, molens en inundatie gebieden weer en bieden historische context bij ontstaan en gebruik van deze waterstaatswerken. In totaal zijn meer dan 11.500 dijken en dijksegmenten met een totale lengte van ruim 17.500 km opgenomen. Raadpleeg ook de bijlagen bij deze kaarten voor een uitgebreide toelichting.
- Kansenscan - POV DGG 2023Om het uitwisselen van grond tussen verschillende projecten te stimuleren is er de Kansenscan van de POV-DGG. Een Kansenscan is een handig instrument om vroegtijdig mogelijkheden in beeld te brengen om de grondbalans lokaal te sluiten.
- Technisch kader toepassing gebiedseigen grond - POV DGG 2022Het Technisch kader geeft aanwijzingen voor grondgestuurd ontwerpen van een dijkversterking met grond uit het eigen gebied, in plaats van het richtlijngestuurd ontwerpen met richtlijngrond. Zo kan al in de initiatieffase een overzicht verkregen worden van de potentiële grondvraag en/of -aanbod.
- Het verhaal van de circulaire waterschappen - Unie van Waterschappen 2021Het Verhaal van de Circulaire Waterschappen wijst de waterschappen de weg naar de duurzaamheidsdoelen in 2050, via 5 ontwikkellijnen waaronder bijvoorbeeld circulair assetmangement, terugwinning van energie en grondstoffen en transitiemanagement.
- Integrale scope bepaling Waterveiligheidsopgave - HWBP 2020De Integrale Scopebepaling is een ontwikkelde methodiek om tijdens de voorverkenning de scope (grootte van een gebied en opgaven en ambities) van een project te bepalen. Doel is om integraliteit te bevorderen bij waterveiligheidsopgaven.
- Kunstwerkroute Samenwerken aan Kunstwerken - Samenwerken aan kunstwerken 2021Voor een uniforme aanpak voor de versterking van waterkerende kunstwerken is de Kunstwerkroute opgesteld. De route beschrijft het geheel aan stappen die gedurende de levenscyclus worden doorlopen. Het is met name relevant voorafgaand aan de ingangstoets en bij overdracht richting beheer en onderhoud.
Tools
- Panorama Waal - WSRL en Provincie Gelderland 2019Visie op een integrale aanpak van verschillende opgaven langs de Waal. Het is een uitnodiging tot een gesprek tussen verschillende belanghebbenden. Een voorbeeld voor andere gebieden en projecten in de initiatieffase, waar de dijkversterking niet op zichzelf staat.
- Beeldverslag werkplaatsen Zuidelijke Waal - WSRL 2024In werkplaatsen met gebiedspartners is aandacht gevraagd voor het combineren van hoogwaterveiligheid met andere gebiedsopgaven aan de zuidkant van de Waal tussen Nijmegen en Zaltbommel. Dit beeldverslag geeft een goed beeld van het proces en resultaat.
- Resultaten werkplaatsen Zuidelijke Waal - WSRL 2024Ter voorbereiding op de dijkversterking aan de zuidkant van de Waal (70km) heeft een brede inventarisatie van kansen op synergie met andere opgaven die verbonden zijn aan de rivier plaatsgevonden. Denk aan rivierverruiming, woningbouw en natuur. Er zijn vier locaties naar voren gekomen waar opgaven in het gebied kunnen worden gecombineerd met de dijkversterking. Dit wordt verder uitgewerkt in een pre-verkenning.
- Duurzaam Bouwen van beleid naar praktijk - Waterschap Brabantse Delta 2023In dit document is het algehele duurzaamheidsbeleid van het waterschap via ambitiewebben vertaalt naar doelstellingen per type project. Op deze manier weet ieder project wat de doelstellingen zijn en kan de stap Interne opdrachtvorming vlotter doorlopen worden.
- Het verhaal van de rivier - Platform Rivierkennis 2024In een reeks verhalen delen deskundigen hun systeemkennis over de Rijn en de Maas en wordt een overzicht geboden van de belangrijkste opgaven, bezien vanuit de rivier. Daarnaast worden gidsprincipes aangereikt die kunnen helpen bij het formuleren van de opdracht en als leidraad in het ontwerpproces.
- Panorama Maasvallei - Provincie Limburg 2024Het Panorama Maasvallei geeft een streefbeeld voor 2050, met een doorkijk naar 2100. Aanleiding vormde het vervallen van de status rivierbed achter de kering: hoe willen overheden omgaan met deze gebieden? Het document is uiteindelijk vastgesteld door de leden van het Bestuurlijk Platform Maasvallei.
- Beleidskader Duurzaam doen - Waterschap Drents Overijsselse Delta 2022Het beleidskader van Waterschap Noorderzijlvest is bedoeld als praktische leidraad voor duurzaam werken. Het kader beperkt zich tot circulariteit en de emissie van broeikasgassen en geeft een afwegingskader bij het benutten van kansen.
- Perspectief voor een veilige en natuurlijke Nederlandse Delta - PAGW en HWBP 2024Het perspectief biedt inzicht in hoe de opgaven voor waterveiligheid (HWBP), waterkwaliteit en natuur (PAGW) elkaar kunnen versterken met slimme en doelmatige oplossingen. Dit kan door invulling te geven aan het beleid voor water en bodem sturend én de ecosysteembenadering. Maar ook door in een vroeg stadium mogelijkheden te verkennen op regionaal niveau.
- Heritage based solutions inspiratieboek - RWS 2024Heritage-based solutions zijn oplossingen voor een (klimaat)opgave waarbij cultuurhistorie centraal staat. Vijf concrete projecten illustreren deze aanpak. Een veelvoorkomend misverstand dat wordt aangehaald is dat niks mag worden veranderd aan cultureel erfgoed, terwijl het erfgoed juist kan worden behouden door het opnieuw een functie te geven.
- BlauwGroen netwerk Biodiversiteit op dijken - Waterschap Rivierenland 2021Visie van het waterschap Rivierenland om de biodiversiteit in haar gebied te verbeteren door middel van juist beheer van dijken, watergangen en bermen.
- Gelders DijkDNA Ruimtelijk perspectief Dijken Gelderse IJssel - Provincie Gelderland e.a. 2019In dit document wordt de ruimtelijke kwaliteit van de IJssel uitvoerig beschreven. In hoofdstuk 4 worden vervolgens ontwerpuitgangspunten gepresenteerd die kunnen worden toegepast bij dijkversterkingen en rivierverruimingen langs de IJssel.
- Handreiking Omgevingskwaliteit IJsselmeergebied - Ministerie van IenW 2020Kort document met enkele algemene ruimtelijke ontwerpprincipes die van toepassing zijn voor het IJsselmeergebied.
- Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit Noordelijke Maasdijken - Waterschap Limburg 2017Deze handreiking schetst de visie van het waterschap Limburg op een goede ruimtelijke inpassing van dijken in de Noordelijke Maasvallei. Dit wordt gevolgd door een grove uitwerking per dijktraject.
- Panorama Gelderse Rivieren - Provincie Gelderland 2022Een integrale en gebiedsgerichte uitwerking van de provinciale ambities, als stip op de horizon en als handelingsperspectief. Er wordt beschreven hoe de Gelderse ambities worden verbonden aan die van onze partners.
- Grip op grond - Provincie Friesland 2023De interactieve Grip op Grond (GoG) kaart houdt informatie over grondstromen bij in een databank, met als doel om projecten waar grond vrijkomt op een slimme manier te koppelen aan projecten waar grond nodig is. Grond wordt opnieuw gebruikt, transportafstanden worden bepertk en er wordt gestuurd op het gebruik van schonere transportmiddelen.
- Projectopdracht duurzaamheid HWBP werkwijze 2.0 - Waterschap Rivierenland 2024Deze notitie bevat de projectopdracht voor HWBP-projecten binnen het Waterschap Rivierenland ten aanzien van duurzaamheid. Er zijn concrete eisen ten aanzien van emissies, circulariteit, biodiversiteit en hoe dit te verwerken in contracteisen.
- Trajectaanpak Mastenbroek-IJssel - WDO Delta 2023De Trajectaanpak is een hulpmiddel voor waterkeringbeheerders om van een veiligheidsoordeel van een normtraject naar een projectstrategie te komen. Dit document is een voorbeeld van hoe dit langs de IJssel is gedaan tussen Zwolle en IJsselmuiden.
- Natuurlijke processen benutten op Schiermonnikoog - HWBP 2020Voor het project Dijk- en duinversterking Schiermonnikoog heeft het waterschap besloten een lange termijn visie te ontwikkelen waarin duurzaamheid, ruimtelijke kwaliteit en innovatie als uitgangspunt centraal staan. Samen met overheden, natuurorganisaties en andere stakeholders hebben zij het streven om natuurlijke processen zoveel mogelijk hun werk te laten doen. Ook zetten zij in op lokaal grondgebruik.
- IJsselmeerdijk met waterveiligheidsnatuur - HWBP 2020Voor project IJsselmeerdijk wordt de waterveiligheidsopgave opgelost doormiddel van een vooroever in plaats van een dijkverhoging. Dit heeft geleid tot een reductie van de milieu-impact (MKI) van 40% ten opzichte van het referentie ontwerp. Daarnaast zijn kansen gecreëerd voor de ontwikkeling van biodiversiteit.
- Voorbeeld archief - Groninger ArchievenHet doen van cultuurhistorisch onderzoek kan belangrijk zijn. Kaarten, bouwtekeningen, foto's en nieuwsartikelen kunnen helpen bij het begrijpen van de plek en het object. Dit kan in de inventarisatiefase helpen bij het bepalen van de cultuurhistorische waarde en als input gebruiken voor het maken van alternatieven.
- Beleid cultuurhistorie - Waterschap Noorderzijlvest 2020Deze nota beschrijft de koers van het waterschap op het gebied van cultureel erfgoed, met veel aandacht voor gebouwd erfgoed waarvan 79 monumentale objecten in beheer zijn bij het waterschap zelf. Het document maakt duidelijk wat strikt noodzakelijk is en wat het waterschap en haar partners aanvullend kunnen doen voor een waardevolle leefomgeving.