2.1 Duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit integraal meenemen in het ontwerpproces
In de ontwerploops is het belangrijk om in het ontwerp en de afwegingen ook duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit continu een plek te geven. Het Dashboard Duurzaam HWBP biedt ondersteuning bij dit proces.
- Future Dikes - Radboud Universiteit 2024In het project Future Dikes wordt onderzocht hoe we de Nederlandse dijken kunnen versterken met een soortenrijke grasbekleding. Kenmerken van de bekleding in relatie tot erosiebestendigheid zijn bepaald door middel van proeven. Daarmee zijn voorstellen gemaakt voor zaadmengsels met grote potentie voor snelle vestiging, sluiting van de grasmat, bodemtype, en droogteresistentie.
- Factsheet circulaire dijken - RWS 2020Korte factsheet ten aanzien van circulaire dijken en hoe circulariteit kan worden nagestreefd. Dit biedt bijvoorbeeld inspiratie bij het opstellen van de projectopdracht ten aanzien van circulariteit.
- Handreiking 'DuboCalc in dijkversterkingen' voor de verkennings- en planuitwerkingsfase - HWBP (2021)DuboCalc is een rekenprogramma om de milieu-impact van ontwerpen te berekenen. De handreiking beschrijft de objectenbibliotheek, waarin specifieke objecten voor dijkversterkingen zijn uitgewerkt voor de verkennings- en planuitwerkingsfase.
- Handreiking POV voorlanden - HWBP 2019Doel van de handreiking is om te zorgen dat waterkeringbeheerders het effect van voorlanden bij hun dijken beter meenemen, zowel bij het beheer als tijdens versterkingen. Het document eindigt met een 23-tal voorbeelden en geeft praktische tips als het gaat om de financiering. Het is tot stand gekomen vanuit de POV Voorlanden.
- Toetsingskader emissieloos bouwen en stikstof - HWBP 2025Deze stap draait om het concreet uitwerken van het ontwerp. Dit document helpt door het geven van duidelijke kaders en doelen en daarmee het vormgeven van een inhoudelijk onderbouwd ontwerp.
- Kansenscan - POV DGG 2023Om het uitwisselen van grond tussen verschillende projecten te stimuleren is er de Kansenscan van de POV-DGG. Een Kansenscan is een handig instrument om vroegtijdig mogelijkheden in beeld te brengen om de grondbalans lokaal te sluiten.
- Technisch kader toepassing gebiedseigen grond - POV DGG 2022Het Technisch kader geeft aanwijzingen voor grondgestuurd ontwerpen van een dijkversterking met grond uit het eigen gebied, in plaats van het richtlijngestuurd ontwerpen met richtlijngrond. Zo kan al in de initiatieffase een overzicht verkregen worden van de potentiële grondvraag en/of -aanbod.
- Ideeënboek biodiversiteit voor dijkversterkingsprojecten - 2022Het ideeënboek biodiversiteit beschrijft inrichtingselementen die bij dijkversterkingsprojecten kunnen bijdragen aan het terugbrengen, in stand houden en vergroten van de biodiversiteit. Geschreven vanuit de visie op dijkbeheer.
- Stappenplan Hoogwaardig Gebruik Grond - RWS 2023Dit beknopte stappenplan ondersteunt in de vragen wat je wanneer en met wie moet regelen, besluiten of uitvoeren om grond hoogwaardig te kunnen gebruiken. Het is door RWS geschreven maar relevant voor alle projecten waar grondwerk plaatsvindt.
Tools
- Ecologische redeneerlijn Lauwersmeerdijk - Waterschap Noorderzijlvest 2022De Lauwersmeerdijk wordt versterkt, waarbij wordt gewerkt aan een vitale Waddenkust. Het combineren van verschillende ambities, zoals ecologie met een dijkversterking, vraagt om een heldere redenering. Deze bijlage bij het Projectplan Waterwet linkt de integrale gebiedsvisie met drie ecologische koppelprojecten.
- Advies OK-team Vergunningenontwerp Wijk bij Duurstede-Amerongen - HDSR 2022In dit document geeft het Omgevingskwaliteitsteam een reflectie op het voorlopig ontwerp en geeft aandachtspunten mee voor het definitief ontwerp. Dit is een voorbeeld voor het inzichtelijk maken van de bijdragen van het ontwerp aan de vooraf gestelde doelen op het gebied van ruimtelijke kwaliteit.
- Perspectief voor een veilige en natuurlijke Nederlandse Delta - PAGW en HWBP 2024Het perspectief biedt inzicht in hoe de opgaven voor waterveiligheid (HWBP), waterkwaliteit en natuur (PAGW) elkaar kunnen versterken met slimme en doelmatige oplossingen. Dit kan door invulling te geven aan het beleid voor water en bodem sturend én de ecosysteembenadering. Maar ook door in een vroeg stadium mogelijkheden te verkennen op regionaal niveau.
- Ruimtelijke Visie en Inrichtingsplan Stad Tiel - Waterschap Rivierenland 2021Document uit de planuitwerking van het project Stad Tiel. Het laat de ruimtelijke analyse, visie en ontwerp zien voor een complex traject waar de dijk varieert van landelijke dijk tot en met waterkerende stadsmuren.
- MKI berekening voorlopig ontwerp IJsselwerken - WDO Delta 2023In dit document is zeer uitgebreid opgenomen welke hoeveelheden van welke materialen nodig zijn en welke milieukosten hiermee gemoeid zijn. Het gaat om Ontwerploop 1, oftewel het Voorlopig Ontwerp van IJsselwerken (dijkversterking Zwolle-Olst).
- Emissieloos bouwen Wolferen Sprok - Waterschap Rivierenland 2021In het project Wolferen-Sprok wordt een concrete werkwijze gepresenteerd om de hoeveelheid emissies die vrijkomen bij de bouw te onderzoeken. Het vormt een goed voorbeeld hoe andere dijkversterkingsprojecten kunnen werken aan emissieloze bouw.
- Inrichtingsplan dijkversterking Hansweert - Waterschap Scheldestromen (2021)De dijk aan de Westerschelde bij Hansweert wordt over circa 5 km versterkt. In de planuitwerking van de dijkversterking zijn civieltechnische en ruimtelijke vraagstukken samenhangend beschouwd en ontworpen in een cyclisch ontwerpproces.
- Inspiratieboek circulair ontwerpen - RWS 2019Document dat een handreiking biedt tot circulair werken in ontwerpprocessen en beschrijft de integrale aanpak die daar voor nodig is. Tevens geeft het voorbeelden en de resultaten van een dergelijk proces.
- Notitie duurzaamheidsvergelijking Dubocalc Lauwersmeerdijk - Wetterskyp Fryslan 2021In deze rapportage is het huidige ontwerp van de bekleding vergeleken met een traditioneel ontwerp door gebruik te maken van DuboCalc en zijn besparingen van CO2-uitstoot en Milieukosten (MKI) inzichtelijk gemaakt. Een noodzakelijk stap om in het ontwerpproces meer grip te krijgen op het behalen van de reductie doelstellingen.
- Fotoboek Werkplaatsen Meanderende Maas - Waterschap Aa en Maas 2023Tussen 2018 en 2022 vonden in het kader van de dijkversterking Meanderende Maas 17 werkplaatsen plaats. Bij de start van de verkenning stond ideevorming en co-creatie centraal. Bij het vormgeven van het VKA werden door deelnemers criteria opgesteld. In de planuitwerking vanaf 2020 verschoof de focus naar informeren en het nadenken over de uitwerking van de duurzame dijkversterking.
- Circulair gemaal Kalverdijkje - Wetterskip Fryslan 2023Twee oude gemalen zijn door één circulair gemaal vervangen, door het samenvoegen van twee peilvakken. Natuurlijke, herbruikbare en tweedehands (79%) materialen zijn gebruikt. Ook is gebruik gemaakt van cementloos beton, waardoor CO2 uitstoot op dit vlak met 50% is verminderd. Tot slot is de pomp visvriendelijke en is een kruidenrijk mengsel ingezaaid.
- Werkwijzer natuur MKBA - Arcadis en CE Delft 2018Deze werkwijzer geeft aanbevelingen hoe de welvaartseffecten van veranderingen in de natuur in een maatschappelijke kosten-baten analyse (MKBA) kunnen worden meegenomen. Dit is van belang bij dijkversterkingen waar ook natuurontwikkeling aan de orde is.
- Pipingproef Vijfhuisterdijk Eindrapportage - Wetterskip Fryslân 2021Dit eindrapport beschrijft een proef aan de Vijfhuisterdijk (Koehool-Lauwersmeer traject) om pipingmaatregelen te testen. Het laat zien hoe nauwkeuriger ontwerpen kan leiden tot minder ingrepen en daarmee materiaalgebruik, wat toekomstige projecten duurzamer maakt.
- Ontwerp-Projectplan Gemaal Commandeurspolder - Hoogheemraadschap van Delfland 2022Ontwerp van een nieuw poldergemaal (40 m3/min) waar in een eerdere variantenstudie de locatie is bepaald, ondergronds achter het bestaande gemaal vanwege de ruimtelijke inpassing. Het gemaal is visvriendelijk uitgevoerd en tweezijdig vispasseerbaar. Grond wordt zoveel mogelijk binnen het terrein hergebruikt.
- Vervangen en renovatie sluizen Tilburg - Schuttevaer 2016Sluis III bij Tilburg kreeg in 2016 de toentertijd grootste composiet deuren ter wereld. Dit materiaal is licht, sterk, onderhoudsarm en gemakkelijk te plaatsen. Verder komt er een vijzelturbine, die elektriciteit voor 250 huishoudens kan opwekken en worden er natuurvriendelijke oevers aangelegd.
- Voorbeeld archief - Groninger ArchievenHet doen van cultuurhistorisch onderzoek kan belangrijk zijn. Kaarten, bouwtekeningen, foto's en nieuwsartikelen kunnen helpen bij het begrijpen van de plek en het object. Dit kan in de inventarisatiefase helpen bij het bepalen van de cultuurhistorische waarde en als input gebruiken voor het maken van alternatieven.
- Waardering en selectie van cultuurhistorisch waardevolle duikers en sluizen in Zeeland - Tijdschrift voor Waterstaatsgeschiedenis 2016Dit document laat zien dat vervanging van duikers en sluizen de aanleiding kan zijn om de objecten nader te bekijken en de historische waarde te bepalen, locatie overstijgend. In totaal zijn op deze manier 350 objecten geïnventariseerd. Doel was te komen tot een prioritering van te behouden duikers en sluizen, zodanig dat er minimaal een representatieve selectie van objecten voor de toekomst behouden blijft.